Đây là một trong nhiều đề xuất của Sở Xây dựng TP HCM trong báo cáo việc triển khai các dự án nhà ở xã hội giai đoạn 2016-2025. Cơ quan này đã chỉ ra nhiều hạn chế trong việc phát triển nhà ở xã hội tại TP HCM thời gian qua.

Theo Sở Xây dựng TP HCM, công tác bồi thường giải phóng mặt bằng rất khó khăn, kéo dài khiến tiến độ dự án chậm, thậm chí không thực hiện được. Loại hình nhà ở xã hội chưa đa dạng, các căn hộ diện tích nhỏ 25-30 m2 và giá 300-400 triệu đồng còn ít, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế.

"Nguồn vốn dài hạn để hỗ trợ các chủ đầu tư vay thực hiện dự án nhà ở xã hội, vốn cho các đối tượng hưởng chính sách mua nhà chưa ổn định", Sở Xây dựng nêu. Đồng thời, các bước thủ tục đầu tư nhà ở xã hội còn phức phức tạp nên không thu hút được nhiều nhà đầu tư quan tâm. Ngoài chấp thuận chủ trương đầu tư, công nhận chủ đầu tư, phê duyệt quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500, chấp thuận đầu tư, giao đất, tính tiền sử dụng đất, ký quỹ như nhà ở thương mại, các dự án nhà ở xã hội phải thực hiện thẩm định giá bán nhà ở xã hội, xác nhận đối tượng mua nhà, kiểm soát lợi nhuận định mức dự án...

Để tháo gỡ các khó khăn, Sở Xây dựng đề xuất thành phố, trung ương cho phép thành lập doanh nghiệp chuyên biệt trực thuộc thành phố để đầu tư, phát triển, quản lý nhà ở xã hội. Hồi cuối tháng 8, cũng có một số ý kiến đề nghị Tổng liên đoàn Lao động thành lập doanh nghiệp trực thuộc có chức năng kinh doanh bất động sản để thực hiện các dự án nhà ở xã hội cho công nhân.

Ngoài đề xuất trên, Sở Xây dựng TP HCM kiến nghị ban hành văn bản hướng dẫn, thống nhất quy trình thủ tục đầu tư xây dựng nhà ở nói chung và nhà ở xã hội nói riêng theo hướng cắt giảm hoặc liên thông thủ tục, rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ, chi phí thực hiện hoạt động đầu tư xây dựng. Cùng với đó là cơ chế khuyến khích phát triển nhà ở thương mại giá phù hợp, nhà ở cho thuê, nhằm tạo thêm nguồn cung về nhà ở cho các đối tượng thu nhập thấp.

Sở cho rằng cần điển hình hóa thiết kế nhà ở xã hội để xây dựng hàng loạt, góp phần giảm thời gian thực hiện, thủ tục đầu tư và giá thành căn hộ. Về nghĩa vụ nhà ở xã hội với các dự án nhà ở thương mại (quy mô 2-10 ha), đơn vị này đề xuất cho phép UBND thành phố tự quyết định 3 hình thức thực hiện gồm dành quỹ đất 20% để xây nhà ở xã hội, chuyển giao quỹ nhà ở tương đương với giá trị quỹ đất 20% tính theo giá đất mà chủ đầu tư cần thực hiện nghĩa vụ với Nhà nước để làm nhà ở xã hội hoặc doanh nghiệp nộp tiền bằng với giá trị quỹ đất 20%.

Giai đoạn 2016-2020, TP HCM hoàn thành 19 dự án, 1,18 triệu m2, quy mô gần 15.000 căn nhà ở xã hội. Con số này đạt xấp xỉ 75% kế hoạch. Giai đoạn 2021-2025, tính đến hết quý II năm nay, TP HCM mới đưa vào sử dụng được 2 dự án nhà ở xã hội, quy mô 623 căn. 7 dự án nhà ở xã hội, với gần 5.000 căn đang thi công. 82 dự án đang được thống kê theo dõi trong kế hoạch phát triển nhà ở xã hội.

Đề xuất này được ông Lê Tự Minh, Chủ tịch Công ty cổ phần Đầu tư IMG, nêu tại hội nghị trực tuyến Chính phủ về tháo gỡ khó khăn cho thị trường bất động sản, chiều 3/8.

Theo ông Minh, một trong những bản chất của việc tháo gỡ khó khăn cho bất động sản là chống đầu cơ đất. "Đầu cơ đất và lũng đoạn thị trường bất động sản đang ảnh hưởng tới kinh tế Việt Nam. Người dân mua đất chờ thời cơ tăng giá, khiến một bộ phận lực lượng sản xuất "nằm ngủ" không phát huy tác dụng, rất lãng phí", ông nói.

Chủ tịch IMG cho hay, các nước đều dùng công cụ thuế để điều chỉnh hành vi đầu cơ. Như tại Australia, mỗi năm doanh nghiệp phát triển dự án phải nộp thuế đất 2%. Giá đất do cơ quan thuế định giá hằng năm một cách độc lập. Năm nay thuế đất tại nước này với các dự án chưa thực hiện là 4%, tăng gấp đôi so với trước.

Từ kinh nghiệm các nước, ông Minh kiến nghị, dự thảo Luật Đất đai đang sửa đổi bổ sung quy định đánh thuế đất 2% hằng năm và áp thuế lũy tiến khi các khu đất không đưa vào kinh doanh, không sinh lời.

"Nếu thực hiện chính sách này, chỉ những người làm thật mới dám giữ đất và phải làm dự án rất nhanh. Biện pháp này chống đầu cơ đất, giúp ngân sách có thêm khoản thu", ông nói thêm.

Lãnh đạo IMG cũng đề nghị Bộ Kế hoạch & Đầu tư cho phép doanh nghiệp được kéo dài thời hạn thuê đất hoặc trả tiền đất 70 năm, theo Điều 44 Luật Đầu tư và Điều 126 Luật Đất đai. Việc này để các khu công nghiệp đủ sức hấp dẫn đối tác thuê đất, tăng nguồn thu cho địa phương.

Đề xuất đánh thuế đất cao từng được các chuyên gia nêu trước đây để ngăn đầu cơ, thổi giá đất. Trong dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đưa ra giữa năm ngoái, Bộ Tài nguyên & Môi trường cũng từng đề xuất áp dụng chính sách này với các dự án, người mua đất nhưng sau đó không đầu tư mà chờ thị trường lên giá để thu lời. Tuy nhiên sau nhiều cân nhắc, chính sách này chưa được đưa vào khi sửa luật.

Phản hồi kiến nghị của doanh nghiệp, Thứ trưởng Tài chính Nguyễn Đức Chi cho hay, chính sách thuế nhà ở thứ hai hoặc nhiều nhà nhiều đất, đất chậm chưa vào sử dụng đang được Bộ Tài chính nghiên cứu, đánh giá tác động.

Ông nói, mỗi chính sách thuế có những tác động khác nhau, nhiều chiều, có thể đưa ra để đạt được mục tiêu tránh đầu cơ nhưng lại hạn chế cầu với thị trường bất động sản.

"Chúng tôi phải đánh giá kỹ, xem xét mục tiêu trước mắt, cũng như trung - dài hạn với thị trường bất động sản và sẽ trình cơ quan có thẩm quyền bổ sung hay đưa thêm sắc thuế gì để đảm bảo phát triển thị trường bền vững", ông nói.